SCHULD BIJ DE OVERHEID? DAN GEEN PASPOORT?

De antwoorden op de schriftelijke vragen van de leden Westerveld en Van der Lee (beiden GroenLinks), mede namens de minister van Buitenlandse Zaken en de staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, over het bericht ‘Studieschuld niet afbetaald? Dan geen paspoort. ‘Ik begrijp niet waarom Duo dit doet’’ met kenmerk 2022Z16930, ingezonden op 14 september 2022.
Vraag 1
Bent u bekend met het krantenbericht ‘Studieschuld niet afbetaald? Dan geen
paspoort. ‘Ik begrijp niet waarom Duo dit doet’’ 1)
Antwoord 1
Ja.
Vraag 2
Hoe worden oud-studenten met een studieschuld gewezen op de verplichting om een adreswijziging door te geven aan DUO?
Antwoord 2
In algemene zin worden oud-studenten er op gewezen dat het van belang is dat
hun gegevens op orde zijn. Dat geldt uiteraard niet alleen voor DUO, maar ook
voor hun gegevens bij andere overheidsdiensten. In contacten met studenten
wordt ook specifiek benoemd dat wanneer oud-studenten naar het buitenland
verhuizen, zij dit zelf moeten doorgeven. Van deze studenten krijgt DUO in
tegenstelling tot de in Nederland wonende oud-studenten namelijk geen
adresmutaties door van de Basisregistratie personen. Ook op de website en in
MijnDUO worden oud-studenten geattendeerd op de noodzaak van een recent adres en op eventuele ontbrekende gegevens. Op het moment dat van een oud-
student geen adres bekend is, maar wel een e-mailadres, dan kan de correspondentie digitaal voortgezet worden. In deze digitale correspondentie
wordt ook gewezen op het doorgeven van het nieuwe adres.
Vraag 3
Hoe worden oud-studenten geïnformeerd over de mogelijkheid om een schuld op te schorten?
Antwoord 3
Oud-studenten worden jaarlijks geïnformeerd over hun studieschuld. In die brief wordt ook verwezen naar de mogelijkheden om niet of minder terug te betalen op het moment dat zij het termijnbedrag niet kunnen betalen. Daarnaast is er ook veel informatie te vinden op de website van DUO.
Vraag 4
Welke mogelijkheden ziet u om oud-studenten beter te informeren over hun
rechten en plichten als het gaat om hun studieschuld en eventuele
betalingsregelingen?
Antwoord 4
Studenten worden reeds breed geïnformeerd over hun rechten en plichten en de
mogelijkheden voor een betalingsregeling. Dat gebeurt zowel in persoonlijke
communicatie met de student door DUO als via meer algemene
communicatiemiddelen, zoals de website en sociale media.

Vraag 5
Kunt u in gesprek gaan met DUO om de hardheden in de aanpak van
betalingsregelingen weg te nemen?
Antwoord 5
Zoals u in het antwoord op vraag 8 kunt lezen gaat DUO in veel gevallen akkoord
met een betalingsregeling. Daarnaast werkt DUO met het zogenoemde
Persoonsgericht Innen (PGI). Daarmee wordt uitdrukkelijk naar de persoon
gekeken en de mogelijkheden die hij heeft om terug te betalen. Waar mogelijk
wordt ook proactief contact opgenomen met debiteuren, als er bijvoorbeeld een
betaling is gemist.
Als we hardheden – of knellende wetgeving – constateren wordt daar in
gezamenlijkheid tussen DUO en het ministerie van OCW over gesproken. Ik hechter echter aan om ook te benoemen dat er ruimte moet zijn voor een passende aanpak voor debiteuren die wel kunnen betalen, maar dat niet doen.
Vraag 6
Hoe vaak wordt de hardheidsclausule van de Wet studiefinanciering 2000
2) gebruikt om een oplossing voor de oud-student te vinden?
Antwoord 6
DUO verleent regelmatig maatwerk aan studenten en oud-studenten. Dat kan op basis van de hardheidsclausule, maar DUO kan ook binnen de bestaande wet- en regelgeving tot een maatwerkoplossing komen. Het gaat dan bijvoorbeeld om een betalingsregeling op maat of het verlengen van de duur waarop een student recht heeft op studiefinanciering. DUO registreert niet hoe vaak een maatwerkoplossing getroffen wordt of de hardheidsclausule wordt toegepast.
Vraag 7
Kunt u aangeven hoe vaak het voorkomt dat oud-studenten een
betalingsachterstand hebben, omdat ze verzuimd hebben een inkomen op te
geven, maar die waarschijnlijk niets hadden hoeven af te lossen vanwege een
ontoereikend inkomen?
Antwoord 7
DUO is in het buitenland afhankelijk van de debiteur voor de verstrekking van
actuele contact- en inkomensgegevens. Indien deze niet worden verstrekt is het
voor DUO niet mogelijk om in contact te komen met deze debiteuren over hun
veelal opgelopen betalingsachterstand. Ook is het dan niet mogelijk om vast te
stellen of het inkomen van de debiteur (en eventuele partner) zodanig is dat de
draagkracht lager is dan de wettelijke annuïtaire aflossingstermijn.
Indien het contact met de debiteur wordt hersteld met behulp van de
paspoortsignalering gaat DUO met deze persoon in gesprek over een oplossing.
Bij het oplossen van betalingsachterstanden kijkt DUO in eerste instantie vooral
naar de toekomst; wat kunnen we nu doen om een betalingsachterstand op te
lossen en wat is de huidige inkomens- en vermogenspositie van de debiteur en
een eventuele partner? Op basis daarvan maakt DUO afspraken over een
betalingsregeling.

Uiteraard worden debiteuren op het moment dat het contact is hersteld ook
gewezen op de mogelijkheid om een draagkrachtberekening aan te vragen, maar bijvoorbeeld ook op de aflosvrije maanden die voor iedere debiteur beschikbaar zijn. Op die manier wordt voor de toekomst voorkomen dat zij een
betalingsachterstand op lopen.
Vraag 8
In hoeveel procent van de gevallen gaat DUO akkoord met het voorstel van de
oud-student voor een betalingsregeling?
Antwoord 8
Indien de debiteur zelf een voorstel doet voor een regeling waarmee de
betalingsachterstand binnen uiterlijk 24 maanden is ingelopen, gaat DUO vrijwel altijd akkoord. Indien het voorstel van de debiteur een regeling voor een langere termijn betekent, toetst DUO het voorstel aan de huidige financiële situatie van de debiteur. Als het voorstel in overeenstemming is met die financiële situatie, dan gaat DUO altijd akkoord. Indien dit niet het geval is en de debiteur dus sneller zou moeten kunnen aflossen, dan gaat DUO verder in gesprek met de debiteur. Dat kan ook leiden tot een aangepaste afspraak.
Vraag 9
Hoe kijkt u aan tegen het feit dat Nederlandse ambassades meewerken aan het
laten blokkeren van de verlenging van een paspoortaanvraag door DUO?
Antwoord 9
Het ministerie van Buitenlandse Zaken (BZ) behandelt aanvragen voor
paspoorten van Nederlanders die in het buitenland verblijven. BZ gaat bij iedere
aanvraag voor een paspoort na of de aanvrager voorkomt in het register
paspoortsignaleringen (RPS). Dit kan aan de orde zijn indien de aanvrager bij
DUO een studieschuld heeft. Op grond van artikel 22 van de Paspoortwet kan
DUO bij het ministerie van BZK een verzoek tot opname in het RPS doen. Opname in het RPS kan weigering van een paspoort tot gevolg hebben. Een verzoek tot opname in het RPS kan worden ingediend door DUO als er sprake is van het niet nakomen van een betalingsverplichting en als daarbij ook het gegronde vermoeden bestaat dat de persoon zich door verblijf in het buitenland aan de betalingsverplichting zal onttrekken. Artikel 22 Paspoortwet biedt de rechtsbasis om op deze grond een paspoort te kunnen weigeren.
Wanneer een gesignaleerd persoon een nieuw paspoort aanvraagt wordt hij van
de signalering op de hoogte gesteld. De gesignaleerde persoon krijgt dan de
mogelijkheid om in gesprek te gaan met DUO. In veel gevallen maakt DUO
betalingsafspraken met de paspoortaanvrager en kan een paspoort alsnog worden verstrekt (soms voor de duur van korter dan 10 jaar, de exacte duur wordt door DUO bepaald conform artikel 22 van de Paspoortwet). Wordt een paspoort toch geweigerd, dan kan de aanvrager bezwaar maken tegen deze beslissing. Voor de goede orde zij vermeld dat een Nederlandse Identiteitskaart niet geweigerd kan worden. Daarnaast kan BZ, indien urgentie en reisdoel is vastgesteld, zo nodig een laissez-passer verstrekken voor terugkeer naar Nederland.
Vraag 10
Acht u dit wenselijk?

Antwoord 10
BZ volgt de vigerende wetgeving en voert het proces conform wetgeving uit. De
wetgever heeft deze bepaling vastgesteld omdat invordering van de schulden in
het buitenland problematischer is dan in het Koninkrijk.1
Inzake het doel en de achtergrond hiervan verwijs ik tevens naar mijn antwoord
onder vraag 12.
Vraag 11
Bent u zich bewust van de schrijnende situaties die dit op kan leveren?
Antwoord 11
Ik ben mij bewust dat het weigeren van een paspoort grote impact kan hebben.
Dat is dan ook de reden dat DUO het instrument van paspoortsignalering
hoofdzakelijk gebruikt om het contact te herstellen met de oud-student. Op het
moment dat dat contact er is heeft DUO tot op heden nog nooit de uitgifte van
een paspoort aangehouden.
Daarbij wil ik ook benadrukken dat DUO paspoortsignalering als laatste middel
inzet en daar niet lichtzinnig mee omgaat. Naast dat er voorwaarden zijn waaraan moet zijn voldaan – zoals de termijn dat er geen contact is en de hoogte van de betalingsachterstand – zal DUO ook altijd eerst op allerlei andere manieren proberen om contact te krijgen met de debiteur.
Vraag 12
Vindt u dat het wel of niet verkrijgen van een paspoortverlenging in principe een drukmiddel mag zijn als het gaat om het betalen van een (studie)schuld?
Antwoord 12
Het is wettelijk bepaald dat deze mogelijkheid bestaat. Deze mogelijkheid is
opgenomen in de Paspoortwet om te voorkomen dat een persoon die zich wil
onttrekken aan het wettelijke systeem van invordering van publiekrechtelijke
schulden, dit kan doen. Het beschermen van de staatsfinanciën wanneer personen zich willen onttrekken aan het wettelijke systeem van invordering van
publiekrechtelijke schulden wordt gezien als een wezenlijk staatsbelang. Wel zij
hierbij opgemerkt dat onthouden van reisdocumenten op grond van artikel 22
Paspoortwet slechts als uiterste middel zal mogen dienen. Dit kan pas wanneer er geen andere mogelijkheden zijn om betrokkene tot nakoming van zijn
verplichtingen te dwingen en deze zich door verblijf in het buitenland daaraan
dreigt te onttrekken.
De staatssecretaris van BZK zal niettemin nagaan in hoeverre het systeem van
paspoortsignaleringen nog bij de huidige maatschappelijke context past en of dit eventueel aanpassing behoeft. Hierbij worden de verschillende
signaleringsgronden en de hoogte van schulden geëvalueerd. Ook wordt gekeken naar de duur van de maatregel.
Vraag 13

1 Kamerstukken 1987/88, 20393, nr. 3, p. 41-44.9

Zijn er naast DUO ook afspraken met andere overheidsorganisaties waarbij het
hebben van een schuld een reden kan zijn om geen paspoort te verlengen in het
buitenland?
Antwoord 13
Ja.
Vraag 14
Zo ja, kunt u aangeven om welke organisaties dit precies gaat?
Antwoord 14
Artikel 22 Paspoortwet regelt de signalering van personen voor het weigeren of
vervallen verklaren van een paspoort naar aanleiding van het niet nakomen van
een publiekrechtelijke schuld (zoals belastingen, ten onrechte genoten uitkeringen of het terugbetalen van studiefinanciering) of het niet voldoen aan wettelijke onderhoudsverplichtingen of onderhoudsverplichtingen die door de rechter zijn opgelegd. Op grond van de Paspoortwet kan weigering of vervallenverklaring bij het niet nakomen van een betalingsverplichting gebeuren op verzoek van het college van burgemeester en wethouders, het college van Gedeputeerde Staten of door het bestuurscollege dan wel een ander tot invordering bevoegd orgaan van een rechtspersoon die krachtens publiekrecht is ingesteld, dat het aangaat. In de praktijk betekent dit dat DUO, het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen (LBIO), de Belastingdienst en (gemeentelijke) sociale diensten een verzoek tot weigering of inhouding van een paspoort kunnen doen als er sprake is van het niet nakomen van een betalingsverplichting en als daarbij ook het gegronde vermoeden bestaat dat de persoon zich door verblijf in het buitenland aan de betalingsverplichting zal onttrekken.
1) Trouw , 30 augustus 2022, ‘Studieschuld niet afbetaald? Dan geen paspoort. ‘Ik begrijp niet waarom DUO dit doet’, https://www.trouw.nl/binnenland/studieschuld-niet-afbetaald-dan-geen-
paspoort-ik-begrijp-niet-waarom-duo-dit-
doet~b8299c82/?
2) Zie artikel 11.5 Wet studiefinanciering 2000